Ý KIẾN CHUYÊN GIA
Sữa có thể liên quan đến vấn đề gãy xương và tử vong sớm
Phân tích của Bazian. Biên tập bởi NHS Choices.
Theo báo cáo của Mail Online “Uống hơn ba ly sữa mỗi ngày có thể không bảo vệ xương khỏi việc bị gãy – mà thậm chí có thể dẫn đến tỷ lệ tử vong cao hơn”.
Đừng hốt hoảng khi nghe như vậy – người bán sữa của bạn không phải đang chơi trò đầu độc như trong lễ hội Halloween. Trên thực tế, có rất nhiều lý do để xem xét thông tin này – và nghiên cứu đằng sau nó – một cách thận trọng.
Nghiên cứu bao gồm việc phân tích hai nghiên cứu đoàn hệ (nghiên cứu thuần tập) lớn ở Thụy Điển, trong đó một nhóm đàn ông và một nhóm phụ nữ được cung cấp các bản câu hỏi về thực phẩm và sau đó họ được theo dõi trung bình khoảng 20 năm. Các nhà nghiên cứu đã xem xét lượng sữa họ uống có liên quan nhiều như thế nào đến việc gãy xương hoặc tử vong trong suốt thời gian theo dõi.
Ở phụ nữ, trong suốt thời gian theo dõi họ nhận thấy việc uống nhiều hơn 200g sữa hàng ngày (chưa đến một cốc) có liên quan đến việc tăng nguy cơ tử vong. Nguy cơ tăng này dao động từ 21% đối với những người chỉ uống 1 – 2 cốc tăng đến 93% đối với những người uống ba cốc hoặc nhiều hơn.
Việc uống hơn một cốc sữa một ngày cũng có liên quan đến nguy cơ gãy xương tăng cao ở phụ nữ. Hiện không có mối liên hệ rõ ràng nào như thế đối với việc tử vong sớm và gãy xương ở đàn ông.
Tuy nhiên, những người tham gia trong nghiên cứu này có thể không ước tính được một cách đáng tin cậy về lượng sữa họ tiêu thụ mỗi ngày, và có thể có các yếu tố khác chưa được đánh giá có ảnh hưởng đến kết quả.
Cũng có thể đây là người dân Thụy Điển, những người có thể có yếu tố sức khỏe và lối sống hoặc ảnh hưởng môi trường khác biệt, có nghĩa là kết quả không thể áp dụng đối với các người dân ở những quốc gia khác. Ví dụ, sữa ở Thụy Điển có tăng cường vitamin A (không giống như Vương quốc Anh), và mức độ vitamin A cao có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương.
Những phát hiện này chắc chắn đáng để nghiên cứu thêm, nhưng mọi người không nên thấy cần phải uống ít sữa hơn nếu chỉ dựa trên nghiên cứu này.
Câu chuyện bắt nguồn từ đâu?
Nghiên cứu được các nhà nghiên cứu của trường Đại học Uppsala và Viện Karolinska Thụy Điển thực hiện. Chương trình được Hội đồng nghiên cứu Thụy Điển tài trợ, và một trong những nhà nghiên cứu đã được báo cáo là nhân viên của Cơ quan Lương thực Quốc gia Thụy Điển. Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí y tế Anh (British Medical Journal) đã qua bình duyệt. Bài viết này cho phép truy cập mở, có nghĩa là có thể truy cập và đọc miễn phí trực tuyến.
Phần lớn các phương tiện truyền thông của Anh giật những cái tít gieo hoang mang vô ích, mặc dù các báo cáo thực tế của nghiên cứu có xu hướng hạn chế hơn. Nhiều trong số các nguồn này bao gồm trích dẫn từ các chuyên gia độc lập, thảo luận về những hạn chế của nghiên cứu và nhấn mạnh sữa Thụy Điển thực tế có tăng cường vitamin A.
Nghiên cứu này thuộc loại nghiên cứu nào?
Nghiên cứu này kiểm tra các kết quả của hai nghiên cứu đoàn hệ ở Thụy Điển – một được thực hiện ở nam giới và một ở nữ giới – nhằm mục đích điều tra xem liệu có bất kỳ nguyên nhân nào từ việc uống sữa nhiều có liên quan đến kết quả của việc gãy xương hoặc tử vong (chết).
Các nhà nghiên cứu cho biết rằng một chế độ ăn uống giàu sữa, có chứa hàm lượng cao các chất dinh dưỡng cần thiết như canxi và vitamin D, được xem là làm giảm nguy cơ gãy xương do loãng xương.
Tuy nhiên, họ cũng cho biết có thể có những ảnh hưởng không mong muốn bởi vì sữa có chứa đường D-galactose (mặc dù nó ít ngọt hơn nhiều so với các loại đường thông thường).
Các bằng chứng thực nghiệm trên động vật cho thấy D-galactose gắn liền với quá trình lão hóa, thông qua các quan sát về việc mất cân bằng oxy hóa (trong trường hợp xảy ra hư hại ở mức độ phân tử) đối với các mô, các thay đổi đối với hoạt động gen và hệ thống miễn dịch.
Các nhà nghiên cứu cho biết một liều tiêm 100mg/kg D-galactose đã cho thấy làm tăng các dấu hiệu lão hóa sinh học ở chuột, số lượng này tương đương với 6 đến 10g khi tiêm ở người, hoặc có thể được tìm thấy trong 1-2 cốc sữa.
Do đó, các nhà nghiên cứu muốn kiểm tra giả định của họ rằng lượng sữa tiêu thụ cao có thể làm tăng sự mất cân bằng oxy hóa và chứng viêm ở người, do đó làm tăng nguy cơ tử vong và gãy xương.
Nghiên cứu đoàn hệ là một cách tốt để xem xét liệu việc tiếp xúc đặc biệt có liên quan đến kết quả bị bệnh hay không. Tuy nhiên, các nghiên cứu này không thể chứng minh được nguyên nhân và kết quả.
Trong nghiên cứu này, những hạn chế quan trọng bao gồm bản câu hỏi về thực phẩm có thể không đưa ra chỉ số đáng tin cậy về lượng sữa tiêu thụ hoặc mô hình suốt đời.
Ngoài ra, cũng có thể có nhiều yếu tố về sức khỏe và lối sống khác (yếu tố gây nhiễu) ảnh hưởng đến bất kỳ mối liên hệ giữa lượng sữa tiêu thụ và vấn đề gãy xương hoặc tử vong, mà nghiên cứu đã không thể tính đến.
Nghiên cứu bao gồm những gì?
Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu từ hai nghiên cứu đoàn hệ của Thụy Điển dựa trên cộng đồng:
• Nghiên cứu đoàn hệ chụp X- quang tuyến vú tại Thụy Điển có sự tham gia của hơn 90.000 phụ nữ từ trung niên đến cao tuổi từ hai hạt của Thụy Điển trong những năm 1987-1990. Những người phụ nữ này đã được hỏi về tần suất thực phẩm họ dùng tại cuộc điều ra và được hỏi lại một lần nữa vào năm 1997. Nghiên cứu hiện nay bao gồm 61.433 phụ nữ đã hoàn thành cả hai bản câu hỏi.
• Nghiên cứu đoàn hệ đối với đàn ông Thụy Điển có sự tham gia của 100.000 đàn ông từ trung niên đến người lớn tuổi từ hai hạt của Thụy Điển vào năm 1997. Những người đàn ông này đã được hỏi về tần suất thực phẩm họ dùng tại cuộc điều ra, và nghiên cứu này đã có 45.339 đàn ông đại diện đã hoàn thành bản câu hỏi này.
Trong cả hai nghiên cứu, các khảo sát về tần suất thực phẩm đã đặt câu hỏi đối với 96 loại thực phẩm và đồ uống được tiêu thụ trong năm qua, bao gồm bao nhiêu khẩu phần của món này mỗi ngày hoặc mỗi tuần. Các loại thực phẩm từ sữa bao gồm sữa, sữa lên men, sữa chua và pho mát, kèm theo chỉ dẫn là một khẩu phần sữa tương đương một cốc 200ml.
Các nhà nghiên cứu cho biết lượng sữa tiêu thụ đã được xác định theo hàm lượng chất béo, và họ cộng lượng tiêu thụ thành một ước số thể hiện tổng lượng sữa tiêu thụ trên một thang đo liên tục.
Nhìn vào kết quả, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra những ghi nhận giữa các cuộc khảo sát trong hai nghiên cứu và cuối tháng 12/ 2010. Tất cả những người tham gia đều được liên kết với Cơ quan đăng ký nguyên nhân tử vong tại Thụy Điển, vì vậy các nhà nghiên cứu có thể xác định bất kỳ trường hợp qua đời liên quan đến tất cả các nguyên nhân, bệnh tim mạch hay ung thư.
Vấn đề gãy xương được xác định bằng cách liên kết tất cả các thành viên tham gia với Cơ quan đăng ký bệnh nhân quốc gia Thụy Điển và bằng cách tìm kiếm trường hợp nhập viện bất kỳ hoặc thăm bệnh nhân điều trị ngoại trú theo các mã chẩn đoán liên quan đến gãy xương.
Về việc điều chỉnh đối với yếu tố gây nhiễu, các nhà nghiên cứu điều chỉnh phân tích của họ đối với yếu tố, bao gồm độ tuổi, chỉ số trọng lượng cơ thể (BMI), tổng mức tiêu thụ năng lượng, chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung canxi và vitamin D, và mức độ hoạt động thể chất.
Các nhà nghiên cứu đánh giá nguy cơ tử vong hoặc gãy xương theo phạm trù lượng sữa tiêu thụ (dưới 200g mỗi ngày, 200-399g mỗi ngày, 400-599g mỗi ngày, và 600g mỗi ngày hoặc nhiều hơn) và khi thêm 200g sữa mỗi ngày tương ứng việc bổ sung một cốc sữa. Họ cũng xem xét ảnh hưởng của các loại sản phẩm từ sữa khác, chẳng hạn như pho mát và các sản phẩm sữa lên men.
Kết quả cơ bản gồm những gì?
Nghiên cứu đoàn hệ được thực hiện đối với phụ nữ tiêu thụ trung bình 240g sữa mỗi ngày và đàn ông là 290g, khoảng 1-2 cốc mỗi ngày. Các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy xu hướng chung rằng việc tăng lượng sữa tiêu thụ liên quan đến tăng tổng lượng năng lượng tiêu thụ và tăng lượng tiêu thụ đối với hầu hết các chất dinh dưỡng khác, trong khi đó việc uống các chất có cồn lại có xu hướng giảm.
Trường hợp tử vong
Trong thời gian theo dõi trung bình 22 năm, 15.541 phụ nữ đã qua đời (25% của nhóm nghiên cứu đoàn hệ), với một phần ba các ca tử vong do bệnh tim mạch và một phần năm liên quan đến ung thư.
Những người đàn ông được theo dõi trung bình 13 năm, trong thời gian đó 10.112 người đã qua đời (22% của nhóm nghiên cứu đoàn hệ), với gần một nửa số ca tử vong do bệnh tim mạch và chỉ hơn một phần tư do ung thư.
Trong nhóm nghiên cứu đoàn hệ ở phụ nữ, so sánh việc uống chưa đến một cốc sữa một ngày (dưới 200g/ngày) thì việc tăng lượng mức tiêu thụ thêm một đến hai cốc sữa một ngày liên quan đến nguy cơ tử vong tăng 21% từ bất kỳ nguyên nhân nào và nguy cơ tăng 93% đối với người uống ba hoặc hơn ba cốc một ngày.
Bất kỳ việc tiêu thụ trên một cốc sữa mỗi ngày có liên quan đến việc tăng nguy cơ tử vong vì tim mạch, nhưng việc tăng nguy cơ tử vong do ung thư chỉ được tìm thấy ở những người uống trên hai cốc sữa mỗi ngày.
Trong nhóm nghiên cứu đoàn hệ ở đàn ông, mối liên hệ giữa các nguyên nhân gây tử vong là không cao. Việc uống hơn hai cốc sữa mỗi ngày có liên quan đến việc tăng nguy cơ tử vong từ 5-10%, nhưng các mối liên hệ chỉ có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm, có nghĩa là chúng có thể được phát hiện tình cờ.
Nhìn vào nguyên nhân gây tử vong ở đàn ông, chỉ có nguy cơ gia tăng đáng kể việc tử vong tim mạch khi uống hơn hai cốc một ngày, nhưng không có mối liên quan đáng kể với trường hợp tử vong do ung thư.
Trường hợp gãy xương
Trong nhóm nghiên cứu đoàn hệ ở phụ nữ , 17.252 người bị gãy xương (28%) trong thời gian theo dõi, trong khi trong nhóm nghiên cứu đoàn hệ ở đàn ông, số người bị gãy xương là 5379 (12%).
Ở phụ nữ, việc tăng lượng sữa tiêu thụ vượt quá mức dưới một cốc mỗi ngày có liên quan với việc tăng nguy cơ gãy xương 7% khi uống 1-2 cốc, và 16% khi uống hai cốc hoặc nhiều hơn. Riêng đối với nguy cơ gãy xương hông cũng tăng lên khi uống trên mức dưới một cốc sữa mỗi ngày.
Ở đàn ông, không có mối liên hệ đáng kể giữa lượng sữa tiêu thụ và bất kỳ việc gãy xương hoặc gãy xương hông.
Các sản phẩm sữa khác
Không phát hiện nguy cơ gia tăng khi tăng mức tiêu thụ các sản phẩm từ sữa khác, chẳng hạn như pho mát hoặc sữa lên men – trên thực tế, điều ấy là ngược lại.
Ở phụ nữ mức tiêu thụ các sản phẩm từ sữa càng cao thì nguy cơ tử vong và gãy xương càng giảm. Ở đàn ông việc giảm nguy cơ có vẻ khiêm tốn hoặc không có.
Các nhà nghiên cứu giải thích kết quả ra sao?
Các nhà nghiên cứu kết luận rằng “Lượng sữa tiêu thụ cao có liên quan đến tỷ lệ tử vong cao hơn ở một nhóm nghiên cứu đoàn hệ ở nữ giới và nhóm khác được thực hiện ở nam giới, và tỷ lệ gãy xương ở nữ giới cũng cao hơn.”
Tuy nhiên, họ cũng thận trọng khi cho rằng “Căn cứ vào thiết kế nghiên cứu quan sát được đưa ra về khả năng vốn có của các yếu tố gây nhiễu còn lại và quan hệ nhân quả đảo ngược, cần phải có lời giải thích thận trọng đối với các kết quả. Những phát hiện đáng được nhân rộng độc lập trước khi chúng có thể được sử dụng như là các khuyến cáo về chế độ ăn uống”.
Kết luận
Nghiên cứu tại Thụy Điển này cho thấy những phụ nữ uống hơn 200g (dưới một cốc) sữa mỗi ngày có nguy cơ tử vong và gãy xương tăng. Ở đàn ông, mối liên hệ giữa lượng sữa tiêu thụ và nguy cơ tử vong hoặc gãy xương là ít rõ ràng hơn.
Không có mối liên hệ giữa lượng sữa tiêu thụ và các trường hợp gãy xương, và việc tăng nguy cơ tử vong khi uống hơn một cốc sữa mỗi ngày khá nhỏ và chỉ mang ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm.
Nghiên cứu này có những điểm mạnh khác nhau, bao gồm cả phạm vi rộng lớn của nó ở nhóm đàn ông và phụ nữ, và thời gian theo dõi khá dài. Ngoài ra, các cơ quan đăng ký Thụy Điển được sử dụng để xác định nguyên nhân tử vong và nhập viện vì gãy xương có thể chính xác và đáng tin cậy.
Tuy nhiên, dưới đây là những hạn chế chính cần nhớ khi diễn giải ý nghĩa của các nghiên cứu này:
• Nghiên cứu này không thể chứng minh được nguyên nhân và kết quả trực tiếp giữa sữa và những kết quả này. Mặc dù các nhà nghiên cứu đã cố gắng tính đến các yếu tố về sức khỏe và lối sống, nghiên cứu này có thể không giải thích đầy đủ về sự ảnh hưởng của các yếu tố (ví dụ, các phạm trù (yếu tố) hút thuốc trước đây hoặc hiện nay được xem xét, nhưng trong số chúng sẽ có là một loạt các tần suất và thời gian). Ngoài ra cũng có thể các yếu tố không được đánh giá khác ảnh hưởng đến mối liên hệ.
• Cũng có thể có khả năng về quan hệ nhân quả đảo ngược. Ví dụ, phụ nữ sau khi mãn kinh có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán về bệnh loãng xương có thể có nguy cơ gia tăng về việc gãy xương và có thể họ đã tăng lượng sữa tiêu thụ của mình để cố gắng tăng cường lượng canxi của họ.
• Có lẽ khó để ước tính lượng sữa tiêu thụ một cách đáng tin cậy, đặc biệt là nếu khi bạn xem xét rằng người đó không nhất thiết phải tiêu thụ những cốc sữa được đo lường đó mỗi ngày. Sữa được bổ sung vào đồ uống hoặc ngũ cốc, hoặc được sử dụng trong nấu ăn. Nói chung, điều này có thể khiến việc đưa ra chỉ số đáng tin cậy và lượng sữa tiêu thụ trở nên khó khăn. Ngoài ra cũng khó có thể biết liệu những bản câu hỏi về tần suất thực phẩm này có tương ứng với mô hình đó suốt đời hay không.
• Ngoài ra, nghiên cứu liên quan đến nhóm dân cư cụ thể gồm đàn ông và phụ nữ Thụy Điển tuổi từ trung niên và cao tuổi. Nhóm dân cư này có thể có sự khác biệt riêng về sức khỏe, lối sống và ảnh hưởng môi trường, điều này có nghĩa là kết quả của họ không thể dùng chung cho tất cả các nhóm dân cư khác. Ví dụ, sữa Thụy Điển được tăng cường (bổ sung) vitamin A, vì vậy kết quả có thể không áp dụng đối với Vương quốc Anh, nơi chúng tôi không có sữa được tăng cường là tiêu chuẩn.
Mô hình nghịch đảo – nguy cơ tử vong và gãy xương ở phụ nữ giảm khi mức tiêu thụ các sản phẩm từ sữa như pho mát và sữa chua tăng – nhấn mạnh thêm hình ảnh không chắc chắn được đưa ra từ những kết quả này.
Các nhà nghiên cứu thừa nhận rõ ràng những hạn chế tiềm ẩn trong nghiên cứu của mình, họ cho biết: “Căn cứ vào khả năng cố hữu (vốn có) của các yếu tố gây nhiễu và hệ nhân quả đảo ngược, cần phải có một giải thích thận trọng về các kết quả”.
Những phát hiện này chắc chắn đáng để nghiên cứu thêm, nhưng mọi người không nên quá bận tâm hay cảm thấy cần thiết phải thay đổi lượng sữa tiêu thụ của mình chỉ vì kết quả của một nghiên cứu duy nhất này.
Lối sống cân bằng là điều quan trọng nhất cho sức khỏe, bao gồm cả việc tập thể dục thường xuyên, không uống quá nhiều rượu, tránh hút thuốc và có một chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh – sữa chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng và có thể là một phần của điều này.
Bản gốc tiếng Anh đọc ở đây:
http://www.nhs.uk/news/2014/10October/Pages/Milk-linked-to-bone-fractures-and-early-death.aspx
Analysis by Bazian. Edited by NHS Choices. Follow Behind the Headlines on Twitter. Join the Healthy Evidence forum.
